.predikningar
 

Β Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς

Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον: 2:1-12

Η δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης και Αγίας Σαρακοστής είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά. Για μένα προσωπικά, η ημέρα αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία εφόσον ο Γρηγόριος ο Παλαμάς έγινε ο σημαντικότερος οδηγός μου για την ένταξή μου στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Έτυχε να διαβάσω για τη θεολογία του και γοητεύτηκα πολύ, για να μην πω ότι με συνεπήρε.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (1296-1359) ήταν γιος υψηλόβαθμου αξιωματούχου στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν ένας πολύ ταλαντούχος νέος και θα είχε μια λαμπρή καριέρα μπροστά του στην αυτοκρατορική αυλή, αλλά άφησε τον κόσμο σε ηλικία 20 ετών και πήγε με δύο από τα αδέρφια του στο Άγιον Όρος στη βόρεια Ελλάδα. Εκεί έγιναν μαθητές ενός ησυχαστή (=δάσκαλος της εσωτερικής σιωπής). Οι δύο αδερφές του και η χήρα μητέρα του εγκαταστάθηκαν επίσης σε ένα μοναστήρι.

Η συμβολή του Γρηγορίου στη μακρόχρονη και επίμονη μάχη με τον μοναχό Βαρλαάμ ήταν τόσο σημαντική για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ώστε στην δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής  γιορτάζεται η μνήμη του. Αυτή η Κυριακή ονομάζεται και «δεύτερη νίκη της Ορθοδοξίας». Την περασμένη Κυριακή γιορτάσαμε τη νίκη των εικονόφιλων επί των εικονομάχων.

Η μάχη ήταν μεταξύ νοητικής και διανοητικής θεολογίας. Όπως και στη μάχη με τον Άρειο, η διαφορά ήταν ένα «ιώτα». Ο αντίπαλος του Γρηγορίου, ο Ιταλός μοναχός Βαρλαάμ, είχε επηρεαστεί από τη διανοητική θεολογία και επομένως απέρριψε την Ορθόδοξη άποψη για το φως της χάριτος που φωτίζει τον εσωτερικό άνθρωπο και που μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως το άκτιστο φως του Θεού όπως έγινε στο Θαβώρ, όπου εμφανίστηκε η Βασιλεία του Θεού στον Πέτρο, στον Ιωάννη και στον Ιακώβ, σαν άκτιστο φως. Ο Βαρλαάμ αρνήθηκε ότι ήταν δυνατό για έναν Χριστιανό να δει αυτό το φως στην προσευχή και στη νηστεία, ναι, να το έχει μέσα του έτσι ώστε να γίνει αντιληπτό ακόμη και από τους άλλους ανθρώπους. Ο Βαρλαάμ αρνήθηκε ότι ο άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει νοητική γνώση του Θεού μέσω πνευματικής θεωρίας.

Ο Γρηγόριος και οι φίλοι του στον Άθω απέδειξαν τόσο με δόγμα όσο και με τη ζωή ότι με τις εγκόσμιες φιλοσοφικές υποθέσεις δεν μπορεί κανείς να βρει τον Θεό, αλλά καθαρίζοντας την ψυχή του με τη σιωπή, την προσευχή και τη νηστεία. Ο Θεός ενεργεί με πολλούς τρόπους. Στον Ησαΐα διαβάζουμε: «…πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας·» Αυτό το «Spiritus Septiformis» λάμπει επίσης μπροστά στον θρόνο του Θεού στο Βιβλίο της Αποκάλυψης. Το κηροπήγιο με επτά χέρια είναι σύμβολο των πνευμάτων του Θεού, δηλαδή των άκτιστων ενεργειών Του. Ο Γρηγόριος δεν ήθελε να πει, σε συμφωνία με τον προφητικό λόγο, στον αδελφό και την αδελφή του: ελάτε να σας διδάξω, αλλά, ας διδαχθούμε μαζί από τον Θεό, ας περπατήσουμε μαζί στο φως του Θεού.

Είμαστε άνθρωποι, δημιουργημένοι κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του Θεού, είμαστε ο ναός του Θεού, όπου ζει ο Θεός, η Βασιλεία του Θεού είναι μέσα σας. Μόνο στον άνθρωπο ο νοητός και ο αισθητός κόσμος διαπερνούν ο ένας τον άλλον, στη ζωή και στη λατρεία μας και όπου εκφράζουμε μαζί την πίστη μας με όλους τους τρόπους της Παράδοσής μας, από την παραμικρή κίνηση, το σκύψιμο, το νεύμα και το φιλί μέχρι τη συνάντηση στο τραπέζι της Βασιλείας του Θεού, στο ιερό γεύμα.

Ο άγιος Γρηγόριος εκπροσωπείται επίσης στη Φιλοκαλία, τη συλλογή κειμένων της Ορθόδοξης Εκκλησίας από την εποχή της αρχαίας Εκκλησίας έως τον Μεσαίωνα.

Παραλυμένος από την αμαρτία

Στο σημερινό κείμενο του Ευαγγελίου έχουμε μια συγκεκριμένη διδασκαλία ότι η χάρη είναι δύναμη από τον Θεό, όχι απλώς μια νομική πράξη. Συναντάμε έναν άνθρωπο που έμεινε παράλυτος εξαιτίας της αμαρτίας.

Ο Ιησούς ήρθε στη δική του πόλη, την Καπερναούμ, όπου είχε ένα σταθερό σημείο και από όπου εργαζόταν.

 Η φήμη ότι είχε επιστρέψει σπίτι εξαπλώθηκε γρήγορα στη μικρή πόλη και ένας έφερε μπροστά του έναν παράλυτο, έναν που είχε καταλήξει εντελώς λάθος στη ζωή του. Γι’ αυτό τον λόγο ο Ιησούς ξεκινά να θεραπεύει την ψυχή και το πνεύμα αυτού του ανθρώπου: Οι αμαρτίες σου συγχωρούνται.

«Αμαρτία» είναι μια ελληνική λέξη που σημαίνει: χάνω το σημάδι, καταλήγω εντελώς λάθος. Η ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου είναι τόσο άρρωστα που το σώμα έχει σταματήσει να λειτουργεί. Ο Ιησούς ξεκινά συγχωρώντας αυτή την αμαρτία. Ακόμη και εδώ έχουμε «βαρλααμίτες» που αμφισβήτησαν αμέσως τα συγκεκριμένα έργα της χάριτος.

Ο Ιησούς είδε όμως τον εσωτερικό κόσμο του άνδρα. Οι θρησκευτικοί ειδικοί δεν είδαν τίποτα άλλο παρά να διαπράχθηκε ένα εκκλησιαστικό θρησκευτικό λάθος. «Βλασφημεί!» Ποιός είναι αυτος; Ποιος συγχωρεί τις αμαρτίες; Μόνο ο Θεός μπορεί να το κάνει αυτό. Και ο Θεός συνήθως κάνει ό,τι θέλουμε εμείς.                                           

Ο Ιησούς τους κατάλαβε. Γιατί σκέφτεστε κακές σκέψεις στην καρδιά σας; Τι είναι πιο εύκολο: να πεις ότι οι αμαρτίες είναι συγχωρημένες ή να πεις πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα;

 Για τη γλώσσα, είναι εξίσου εύκολο να πούμε και τις δύο φράσεις. Και η θρησκεία μπορεί πραγματικά να είναι πολύ φρασεολογική, μπορεί να είναι μια νεκρική πομπή του Θεού.

Οι άνθρωποι δεν θεραπεύονται, αλλά κακοποιούνται και αρρωσταίνουν.

Το Ευαγγέλιο για την Bασιλεία του Θεού δεν είναι λόγια αλλά δύναμη, λέει ο άγιος απόστολος Παύλος. Στην σημερινή ευαγγελική περικοπή, συναντάμε αυτές τις λέξεις στην πραγματικότητα. Υπάρχει μια δύναμη στο Ευαγγέλιο της Βασιλείας. Οι κουτσοί μπορούν να περπατήσουν. Γίνονται υγιείς στην ψυχή και στο σώμα τους. Το Ευαγγέλιο αναφέρεται σε όλο τον άνθρωπο, σε όλες τις αισθήσεις και σε όλους τους λαούς της γης.

Οι άκτιστες ενέργειες του Θεού μεταμορφώνουν τους ανθρώπους καθημερινά σε όλο τον κόσμο.

Οι κάτοικοι της Καπερναούμ δόξασαν τον Θεό που έδωσε στους ανθρώπους τέτοια δύναμη. Αυτή η δύναμη παραμένει στη γη.

Η συγχώρεση των αμαρτιών δίνει στις παράλυτες ψυχές νέα ζωή και νέα δύναμη. Είναι μια θεραπευτική δύναμη ανά πάσα στιγμή. Το ίδιο και για εμάς σήμερα. Γι' αυτό προσευχόμαστε μέσα από τις ιερές ακολουθίες μας: Κύριε, ελέησον σε!

Έχουμε από την Κυριακή του Ζακχαίου πορευτεί στο χώρο της Σαρακοστής και ανακαλύψει περί τί πρόκειται. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, βλέπουμε πολλά στο εσωτερικό μας που δεν είναι του Θεού. Μπορεί να μείνουμε παραλυμένοι από την αδυναμία μας να φτάσουμε στο στόχο μας: τη θέωση. Μπορεί να νιώσουμε μια φλεγόμενη λαχτάρα να πάρουμε μια ακτίνα από το άκτιστο φως του Θαβώρ, αλλά βλέπουμε μόνο σκοτάδι.

Ωστόσο, βλέπουμε και την απρόσμενη χαρά, την νοητική ευτυχία, το φως και η γεύση της δόξας του Κυρίου.

Πατήρ Benedikt